Vei ira era Kere Lisi
- Na cava soti na veika e veiqaravi kina na TLTB?
- E solia na lisi me baleta na saravanua, teitei, veivakavaletaki, kelikeli, vakaduri bisinisi kei na vuqa tale.
- E solia na laiseni ni caka i yaloyalo, keli ni qereqere kei na musu kau.
- Veivakasalataki vei ira nai taukei ni qele me baleta na vakatubu i lavo.
- E vei na vanua era tiko kina na vale ni volavola ni TLTB?
– Suva, Nadi, Lautoka kei Labasa.
– Korovou, Rakiraki, Ba, Sigatoka kei Savusavu.
- Na cava meu cakava kevaka au gadreva e dua na qele meu tara vale kina se teitei kina?
Kevaka o via tara vale, o na kerea e dua na lisi ni veivakavaletaki ka vakalewena na kena fomu. Kevaka o via teitei, o na kerea na lisi ni teitei ka vakalewena vakakina na kena fomu. E dodonu mo na raica taumada na qele e tu e rawa ni lisitaki ena neitou vale ni volavola o voleka kina, se raica ena mona livaliva (TLTB website) ni bera ni o kerekere mai.
- Na Cava meu Cakava meu Rawata Kina na Lisi?
Oqo na veika me caka:
- Me vakaleweni na fomu.
- Me laurai rawa na veika kece e vinakati.
- Sauma na kenai curucuru e lavaki ka qai vakabira mai na risiti kei na veika kece e vinakati vata kei na fomu ka qai laki solia ena dua ga na vale ni volavola ni TLTB o voleka kina.
- Na TLTB ena qai mai dikeva na fomu, veitaratara kei ratou nai taukei ni qele, rawata mai na nodratou veivakadonui, ni bera ni mai cakacakataki na veika matailalai tale eso e gadrevi. Na TLTB sa na qai solia nai vakasala ni kena soveataki na qele ni bera ni qai solia nai vola ni lisi (lease title). Me qai laki rejisita nai vola ni lisi oqo ena Titles Office.
- Sa na qai soli nai vola ni lisi vei koya e kere lisi.
- Na cava meu vakarautaka vata kei na noqui vola kerekere?
Oqo ena vakatau se mataqali lisi cava o kerea. E 2 tiko na kena mataqali e rawa ni o digidigi mai kina. i) Agricultural Lease kei na ii) Non-Agricultural Lease.
- Veika e gadrevi ena Agricultural Lease:
- Vakaleweni vakamatata na fomu ni kerekere
- E dua na nomu ID (FNPF, Laiseni ni draiva kei na so tale)
- TIN Letter se Joint Card
- Ivola ni sucu
- Veivakadonui main a Investment Fiji kei na Department of Immigration (vei ira mai vanua tani).
- Vakadinadina ni sa rejisita (kevaka e kerekere tiko na kabani)
- Tukutuku vakailavo main a Baqe (6 months Bank Statement)
- Vakadinadina ni veika e rawati, balavu ni cakacaka, veika vaka bisinisi kei nai tukutuku ni vakayagataki ni lavo.
- E dua nai tuvatuva ni 5 na yabaki.
- E dua nai tuvatuva ni vanua e kerei.
- Environment Impact Assessment Report (vakadidike me baleta nai tikotiko)
- Dua na ripote mai na Fiji Sugar Corporation baleta na tei dovu, se mai na Tabana ni Teitei ena vuku ni ka e rawa ni rawati mai na vanua e kerei.
- Na nodra veivakadonui e sivia e 60 na pasede nai taukei ni qele ka ra yabaki 18 se sivia.
- Veika e gadrevi ena Non-Agricultural Lease
- Me vakaleweni vakamatata na fomu.
- Nodra veivakadonui e sivia e 60 na pasede nai taukei ni qele.
- Dua nai tuvatuva ni bisinisi (5 na yabaki) kei na kenai walewale.
- Vakadidike kevaka ena rawa nai naki (feasibility studay).
- Environmental Impact Assessment Report (vakadidike me baleta nai tikotiko) kevaka e gadrevi.
- I vakadinadina ni tiko nai lavo.
- Tukutuku matailalai ni kabani.
- Curucuru e lavaki.
- E vakacava na balavu ni cakacakataki ni noqu lisi?
E na taura tiko e rauta ni 6 na macawa.
- E vica nai lavo e dodonu meu na sauma ena noqu lisi?
Ena vakatautaki ena vica na ka – na vanua e tiko kina na qele, na levu ni tiki ni qele, rawarawa ni kena gaunisala, kei na vakadrodroi ni livaliva kei na wai.
- E rawa beka ni vakayagataki na mona livaliva ena vakaleweni ni fomu?
Io e rawa.
- E vei na vanua e rawa niu kere lisi kina?
Ena dua ga na neitou vale ni volavola ko voleka kina – Suva, Sigatoka, Nadi, Lautoka, Ba, Korovou, Labasa kei Savusavu.
- Na cava nai Walewale ni kena kerei e dua na lisi?
(a) E dikevi vakavinaka nai vola kerekere mai vei koya e qaravi iko.
(b) Ena qai vagolei iko vua e dua na kena dau kevaka e tiko e dua na veisaqasaqa.
(c) Kevaka e sega, na Estate Officer esa na qai solia na veivakadonui mo sauma nai lavo e lavaki.
(d) Na Estate Officer esa na qai cakava na nona vakadidike kei na veitalanoa.
(e) Nai tukutuku e vakasokumuna esa na qai biuta cake kei na nona vakatutu vua na Senior Estate Officer.
(f) Sa na qai dola e dua na nona file ena Landsoft (e dua na porokaramu ena mona livaliva).
(g) Sa na qai sainitaki nai solisoli ni Lisi (Lease offer) mai vua na Manidia.
(h) Sa na qai soli e 8 na macawa me saumi kina.
(i) Sa vakacavari na saumi ni Lease offer.
(j) Nai taukei ni lisi sa qai vakayacora na veika kece e gadrevi.
(k) Na Manidia talega ena vakacora na veika e dodonu me qarava.
(l) Vakau na veika vakaivola kina tabana e qarava na veika vakalawa me laki rejisita ka sitaba taki.
(m) Sa qai soli vua nai taukei ni lisi na veika kece vakaivola ni sa sitabataki oti.